ကမၻာ့ရွားပါး မ်ဳိးႏြယ္စာရင္း၀င္ ဧရာ၀တီလင္းပိုင္မ်ား၏ ရွင္သန္ေနထိုင္မႈပံုစံ ေျပာင္းလဲ

ဧရာ၀တီျမစ္ေၾကာင္းအတြင္း ရွင္သန္ေပါက္ဖြားေသာ ကမၻာ့ရွားပါး မ်ဳိးႏြယ္စာရင္း၀င္ ဧရာ၀တီလင္းပိုင္မ်ား၏ ရွင္သန္ေနထိုင္မႈပံုစံမ်ား ေျပာင္းလဲလာေၾကာင္း ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာန၊ လက္ေထာက္ဦးစီးမွဴး ဦးဟန္၀င္း (ပတ္၀န္းက်င္/မ်ဳိးသုဥ္းရွားပါး)၏ ေျပာၾကားခ်က္အရ သိရသည္။ ယခင္က ဧရာ၀တီျမစ္၏ ျမစ္က်ဥ္းမ်ားတြင္ ေက်ာက္သားကမ္းပါး၊ ေရေအာက္က်ာက္ေဆာင္တို႔ႏွင့္ ေရစီးသန္မႈေၾကာင့္ လင္းပိုင္မ်ား ျဖတ္သန္းသြားလာမႈမရွိေၾကာင္းသိရျပီး ယခုအခါ ဧရာ၀တီျမစ္က်ဥ္းမ်ားရွိ ျမင့္မားမတ္ေစာက္ေသာ ေက်ာက္သားကမ္းပါးယံမ်ားတြင္ ျမစ္အထက္ပိုင္းမွ ႏုန္းေျမပို႔ခ်မႈ မ်ားျပားလာျခင္းေၾကာင့္ ေက်ာက္သားဆန္မႈ နည္းပါးလာၿပီး ယခင္ ေက်ာက္စိုင္ ထူထပ္ေသာ ျမစ္က်ဥ္းမ်ားအတြင္း လင္းပိုင္မ်ား ျဖတ္သန္းေနထိုင္မႈမ်ားကို ေတြ႕ရွိလာေၾကာင္း သိရသည္။

ကခ်င္ျပည္နယ္ ဧရာ၀တီျမစ္ဖ်ားခံရာ အရပ္ေဒသမ်ားတြင္ ျမစ္အတြင္းမွ ေ႐ႊတူးယူေသာ ေရႊေဖာင္ ၃၀၀ ခန္႔ႏွင့္ျမစ္ အထက္ပိုင္းမ်ားတြင္ ေရႊတူးေဖာ္လုပ္ကိုင္မႈမ်ား တစ္ႏွစ္ထက္တစ္ႏွစ္ ပိုမိုမ်ားျပားေနျပီး  အဆိုပါေရႊေဖာင္မ်ားသည္ ဧရာ၀တီျမစ္၏ ေရေ၀ေရလဲေဒသမ်ား၊ ျမစ္လက္တက္မ်ားႏွင့္ ေခ်ာင္းလက္တက္မ်ားသို႔ သြားေရာက္ကာ ျမစ္ၾကမ္းျပင္မွျဖဳန္းမ်ားကို စက္အားျဖင့္ရယူကာ ေ႐ႊက်င္ျပဳလုပ္ၿပီးေနာက္ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းမ်ားျဖစ္ေသာ ေျမစာခဲမ်ား၊ ျပဒါး၊ ဆိုက္ရာႏိုက္မ်ားကို ျမစ္အတြင္းသို႔ပင္ ျပန္လည္စြန္႔ပစ္ေၾကာင္း သိရသည္။ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္း၌ ထိုကဲ့သို႔ ေ႐ႊတူးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ က်ယ္ျပန္႔လာျခင္းသည္ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္းမ်ား၊ စက္ပစၥည္း ေရာင္း၀ယ္ေရးေစ်းကြက္ႏွင့္ စားေသာက္ကုန္စည္ေစ်းကြက္တို႔ကို ျဖစ္ေပၚေစေသာ္လည္း အျခားတစ္ဖက္တြင္ ျမစ္ေၾကာင္းတိမ္ေကာျခင္း၊ ျမစ္ေၾကာင္းေဂဟစနစ္မ်ား ေျပာင္းလဲလာျခင္း၊ ကမ္းပါးၿပိဳျခင္း၊ စြန္႔ပစ္စၥည္းျဖစ္ေသာ မာက်ဴရီဆိုင္ရာႏိုက္ေၾကာင့္ ေရေနသတၱ၀ါမ်ားကို ေသေၾက ပ်က္စီးေစႏိုင္ေၾကာင္း သိရသည္။

ျမစ္ေၾကာင္း က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔နဲ႔ အရင္ကလို ရွင္သန္ေနထိုင္ ႏုိင္ျခင္း မရွိေတာ့ဘူး။ မႏွစ္က ေရနည္းကာလမွာ လင္းပိုင္ ငါးေကာင္ေလာက္ ေသဆံုးခဲ့တယ္။ ျမစ္ေရနည္းပါးသြားတဲ့ အခ်ိန္မွာဆိုရင္ လင္းပိုင္ေတြက ျမစ္ညာ အထက္ဘက္ကိုတက္ၿပီး ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္ ၾကေပမယ့္ လူေတြေၾကာင့္ ျမစ္ေၾကာင္းပိတ္တာ၊ ေရျပင္ညစ္ညမ္း လာတာေတြေၾကာင့္ မ်ဳိးမပြားႏိုင္တာေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္

ဧရာ၀တီျမစ္ေၾကာင္း ေျပာင္းလဲလာမႈႏွင့္ပတ္သက္၍ ဧရာ၀တီလင္းပိုင္ထိန္းသိမ္းေရး တာ၀န္ခံတစ္ဦးျဖစ္သူ ဦးဟန္၀င္းက” တတိယျမစ္က်ဥ္းအထက္ပိုင္းမွာ အရင္က ေရစီးသန္ျပီး ၀ဲၾကမ္းၾကမ္း ႏွစ္ေနရာ၊ သံုးေနရာေလာက္ ေတြ႕ရေလ့ရွိတယ္။ အခုေတာ့ေသာင္ေတြ မ်ားလာတယ္။ ၀ဲၾကီးေတြ နည္းလာတယ္။ မလယ္ရြာေအာက္ဘက္ ေပေသာင္ေက်းရြာနားမွာဆို ျမစ္ေၾကာင္းအေနအထားက ကမ္းႏွစ္ခုထိစပ္လုနီးထိ ျဖစ္သြားတာ။ ျမစ္အထက္ပိုင္းတစ္ေလွ်ာက္မွာ ေရႊတူးေဖာ္တာေတြမ်ားလာျပီး ကမ္းပါးေတြ ျဖိဳခ်ပစ္တာမ်ဳိးေတြေၾကာင့္ ျမစ္ေၾကာင္းက တျဖည္းျဖည္း တိမ္လာတယ္။ ေနာက္ဆို ျမစ္ေၾကာင္းပိတ္တာမ်ဳိးေတြ ၾကံဳလာႏိုင္တယ္။ အခုေတာင္မွ ပထမျမစ္က်ဥ္း ေအာက္နားမွာ ျမစ္ေၾကာင္းက ေရလယ္မွာေတာင္ ေက်ာက္ပံုေတြ စုပံုေနၿပီ။ ေရႊကူၿမိဳ႕နားမွာဆို  ျမစ္ေရအေရာင္က ေရႊတူးတဲ့ေမ်ာေတြရဲ႕ စြန္႔ပစ္ေရေတြေၾကာင့္ ေျမနီေရာင္ျဖစ္ေနတယ္” ဟု ဆိုသည္။

“မဲေခါင္ျမစ္မွာေနထိုင္တဲ့ ေရခ်ဳိလင္းပိုင္ေတြဟာ ျမစ္ေၾကာင္းက်ပ္တာ၊ ေရေအာက္ ေက်ာက္ေဆာင္ေတြ ထူထပ္တာေၾကာင့္ ကူးခပ္ရွင္သန္ရတာ မလြတ္လပ္ေတာ့ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ မ်ဳိးသုဥ္းအႏၲရာယ္ ရင္ဆိုင္ရႏိုင္ပါတယ္။ ဧရာ၀တီလင္းပိုင္ေတြကေတာ့ ျမစ္ေၾကာင္း က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔နဲ႕ အရင္ကလို ရွင္သန္ေနထိုင္ႏုိင္ျခင္း မရွိေတာ့ဘူး။ မႏွစ္ကရနည္းကာလမွာ လင္းပိုင္ငါးေကာင္ေလာက္ ေသဆံုးခဲ့တယ္။ ျမစ္ေရနည္းပါးသြားတဲ့အခ်ိန္မွာဆိုရင္ လင္းပိုင္ေတြက ျမစ္ညာအထက္ ဘက္ကိုတက္ျပီး ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္ၾကေပမယ့္ လူေတြေၾကာင့္ ျမစ္ေၾကာင္းပိတ္တာ၊ ေရျပင္ညစ္ညမ္းလာတာ ေတြေၾကာင့္ မ်ဳိးမပြားႏိုင္တာေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္” ဟု ေလ့လာသူတစ္ဦးက ဆိုသည္။

ဧရာ၀တီျမစ္ေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ရွိ ျမစ္က်ဥ္းမ်ား၌ ဆင္ဘိုရြာအနီးမွ စတင္ေသာ ပထမျမစ္က်ဥ္းမွာသာ မိုင္းႀကီးရြာအနီးထိ ရွည္လ်ားျပီး ပထမျမစ္က်ဥ္း၏ အခ်ဳိ႕ေနရာမ်ားတြင္ ျမစ္ေၾကာင္းအက်ယ္ ေပ ၁၆၀ ခန္႔သာရွိေၾကာင္း သိရသည္။ ဗန္းေမာ္ႏွင့္ ေရႊကူေဒသရွိ ဒုတိယျမစ္က်ဥ္းမွာ ၁၄ မိုင္ခန္႔ရွည္လ်ားျပီး ပထမျမစ္က်ဥ္းထက္ ျမစ္ျပင္က်ယ္ျပန္႔ေသးသည္။ မလယ္ရြာအလြန္မွ သပိတ္က်င္း ေအာက္ဘက္ ေက်ာက္ေျမာင္းအထိ မိုင္ ၄၀ ခန္႔ရွည္လ်ားေသာ တတိယျမစ္က်ဥ္းတြင္ ကမ္းပါးျမင့္ေက်ာက္ ေတာင္မ်ားႏွင့္ ေရစီးသန္မႈအရ ေရယာဥ္မ်ား ခက္ခဲစြာ ျဖတ္သန္းၾကရသည္။ အဆိုပါျမစ္က်ဥ္းမ်ားတြင္ ႏုန္းေျမပို႔ခ်မႈေၾကာင့္ ေက်ာက္သားကမ္းပါးမ်ား၏ ေက်ာက္သားဆန္မႈ ေလ်ာ့က်လာျပီး ေက်ာက္သားေက်ာက္စိုင္ထူထပ္ေသာ ျမစ္ေၾကာင္းမ်ားတြင္ ရွင္သန္ေနထိုင္မႈမရွိေသာ ဧရာ၀တီလင္းပိုင္မ်ားကို အဆိုပါျမစ္က်ဥ္း ေနရာမ်ား၌ ေတြ႕ရွိလာရေၾကာင္း ေဒသခံေရလုပ္သားမ်ားထံမွ သိရသည္။

“လင္းပိုင္ထိန္းသိမ္းေရး ဧရိယာအတြင္းမွာ မႏွစ္က လင္းပိုင္ေကာင္ေရေလးေကာင္ ေသဆံုးခဲ့ေပမယ့္ ဒီႏွစ္ ေကာင္ေရပိုၿပီးတိုးလာတာ ေတြ႕ရတယ္။ ခုလို ေကာင္ေရမ်ားလာတာက လင္းပိုင္ထိန္းသိမ္းေရး နယ္ေျမအတြင္းမွာေပါက္ဖြားတာလည္း ျဖစ္ႏိုင္သလို ျမစ္အထက္ပိုင္းက လင္းပိုင္ေတြ ဆင္းလာတာ လို႔လည္း ယူဆရတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုရင္ ျမစ္က်ဥ္းေတြကိုျဖတ္ျပီး သြားလာေနထိုင္မႈေတြ ေတြ႕လာရတာေၾကာင့္ ဧရာ၀တီလင္းပိုင္ေတြရဲ႕ ေနထိုင္ရွင္သန္မႈေတြ ေျပာင္းလဲလာတာ ေတြ႕ရတယ္။ ေရခ်ဳိလင္းပိုင္ေတြက ေက်ာက္သားဆန္တဲ့ ေရေအာက္ေက်ာက္စိုင္ေတြၾကားမွာ ကူးခတ္သြားလာတာ ေတြ႕ရေလ့မရွိဘူး” ဟု ဦးဟန္၀င္းက ဆက္လက္ေျပာၾကားခဲ့သည္။

“ဧရာ၀တီျမစ္ရဲ႕ ျမစ္ဖ်ားပိုင္းျဖစ္တဲ့ ေမချမစ္၊ မလိချမစ္နဲ႔ တျခားေခ်ာင္းလက္တက္ေတြမွာ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္က စၿပီး ျမစ္အတြင္းမွာ ေရႊတူးတဲ့လုပ္ငန္းေတြ တစ္ႏွစ္ထက္တစ္ႏွစ္ ပိုမ်ားလာတာတြ႕ရတယ္။ ဒီလိုလုပ္ကိုင္တဲ့ေနရာမွာ တစ္ဖက္ႏိုင္ငံကျမစ္ထဲမွာတင္ ေရႊတူးေ႐ႊက်င္လုပ္ႏိုင္တဲ့ ေရႊေဖာင္ေတြကို သြင္းယူလာခဲ့တယ္။ အဲဒီေရႊေဖာင္ေတြကို ေဒသခံေတြက ကုန္းကလံုးလို႔ေခၚတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ျမစ္ထဲမွာတစ္ေနကုန္ ကုန္းကလံုး၊ ကုန္းကလံုးလို႔ ျမည္ေနလို႔ ထြက္တဲ့အသံကို စြဲၿပီးေခၚတာပါ။ အခုဆိုရင္ ျမစ္ညာပိုင္းတစ္ေလွ်ာက္မွာ အဲဒီလိုေရႊေဖာင္ေတြ ၃၀၀ ေက်ာ္ေလာက္ကို ရွိေနပါၿပီ။ ဧရာ၀တီျမစ္ဖ်ားခံရာအရပ္ကိုထိရင္ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းတစ္ေလွ်ာက္လည္း ထိမွာပါ”ဟု ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕မွ ေဒသခံတစ္ဦးကေျပာသည္။

ဧရာ၀တီျမစ္သည္ ဟိမ၀ႏၲာအရပ္မွ ျမစ္ဖ်ားခံ စီးဆင္းလာေသာ မလိချမစ္ႏွင့္ တ႐ုတ္ျပည္မွ ျမစ္ဖ်ားခံ စီးဆင္းလာေသာ ေမချမစ္တို႔ ေပါင္းဆံု၍ျဖစ္ေပၚလာၿပီး ျမစ္အရွည္ ၁၂၃၀ မိုင္ရွိေၾကာင္းႏွင့္ ျမစ္အေရွ႕ဘက္ကမ္းတြင္ ဗန္းေမာ္၊ မႏၲေလး စသည့္ ၿမိဳ႕နယ္ ၂၁ ၿမိဳ႕နယ္ႏွင့္ အေနာက္ဘက္ကမ္းတြင္ ျမစ္ၾကီးနား၊ စစ္ကိုင္းစသည့္ ၁၇ ၿမိဳ႕နယ္တို႔ကို ျဖတ္သန္းကာ ကပၸလီပင္လယ္ အတြင္းသို႔စီး၀င္ေၾကာင္း သိရသည္။

ဧရာ၀တီလင္းပိုင္မ်ဳိးစိတ္ကို  Orcaella Brevirostris ဟု အမည္ေပးထားၿပီး ေယဘုယ်အား Irrawaddy Dolphin ဟု အမည္ေပးထားသည္။ လကၡဏာအသြင္အျပင္အားျဖင့္ ေက်ာဘက္ပုိင္းတြင္ မီးခိုးေရာင္ (သို႔မဟုတ္) အျပာေရာင္သန္းသည့္မီးခိုးေရာင္ရွိၿပီး ၀မ္းဗိုက္ပိုင္းသည္ ျဖဴေဖ်ာ့ေသာ မီးခိုးေရာင္ျဖစ္သည္။ ခႏၶာကိုယ္သည္ ေတာ္ပီဒုိသဏၭာန္ရွည္ေမ်ာေမ်ာႏွင့္ ဦးေခါင္းသည္ ဖရဲသီးကဲ့သို႔လံုး၀န္းမႈရွိသည္။ ေမြးဖြားၿပီးစကာလတြင္ ခႏၶာကိုယ္အလ်ား ၁ မီတာအရွည္ခန္႔ႏွင့္ အေလးခ်ိန္ ၁၂ ကီလို၊ အရြယ္ေရာက္အေကာင္မ်ားသည္ အလ်ား ၂ မီတာမွ ၂ ဒႆမ ၇၅ မီတာႏွင့္ အေလးခ်ိန္ ၁၅၀ ကီလုိအထိရွိႏိုင္သည္။ ဧရာ၀တီျမစ္အတြင္း ဧရာ၀တီလင္းပိုင္တို႔ က်က္စားေနထိုင္ေလ့ ရွိေသာေနရာမ်ားမွာ ဗန္းေမာ္ၿမိဳ႕ႏွင့္ မႏၲေလးၿမိဳ႕အၾကားရွိ ျမစ္အပိုင္းအတြင္းတြင္ ျဖန္႔ၾကက္သြားလာ ေပါက္ဖြားရွင္သန္လ်က္ရွိသည္ဟု ေလ့လာမႈမ်ားအရသိရၿပီး ေရေနႏို႔တိုက္သတၱ၀ါတစ္မ်ဳိးျဖစ္ေသာ ဧရာ၀တီလင္းပိုင္မ်ားကို ထိန္းသိမ္းေရး နားလည္မႈစာခြၽန္လႊာတစ္ရပ္ကို ၂၀၀၇ ခုႏွစ္မွစတင္၍ ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာနႏွင့္ သားငွက္ ထိန္းသိမ္းေရးအဖြဲ႕ (WCS) တို႔ လက္မွတ္ေရးထိုးကာ ထိန္းသိမ္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ား ျပဳလုပ္လ်က္ရွိသည္။

Source : News-Eleven